Vier vrienden zijn over het hekken van hun vroegere basisschool geklommen om te skaten op de speelplaats. Daar hebben ze met enkele takken en kledingstukken een klein vuurtje gemaakt in de buurt van een tuinhuisje. Zodra er rookontwikkeling was, hebben ze dit proberen te doven. Nadat ze het vuurtje gedoofd dachten te hebben, verlieten ze de speelplaats. De directrice van de school diende bij de politie een klacht in tegen onbekenden. Enkele maanden later werd duidelijk wie hiervoor verantwoordelijk was en werd er een herstelbemiddeling aangeboden door het parket aan de directrice en de vier jongeren.

Verloop van het proces

Onze dienst werd door het parket op de hoogte gebracht van het feit dat er een herstelbemiddeling aangeboden zou worden. De vier minderjarige daders (allen 15 jaar) en de directrice van de school hadden een brief ontvangen van het parket en kregen 15 dagen tijd om contact met onze dienst op te nemen en ons te laten weten of ze al dan niet wensten deel te nemen aan de herstelbemiddeling.

De directrice en drie van de vier jongeren lieten weten dat ze op het aanbod wensen in te gaan. Naar de vierde jongere werd een herinneringsbrief gestuurd vanuit onze dienst. Begin januari liet ook hij weten dat hij wou deelnemen aan de bemiddeling. We brachten het parket op de hoogte van de opstart van de hertelbemiddeling en planden een huisbezoek bij alle betrokken partijen. We lieten ook aan de advocaten van de minderjarige daders weten dat de herstelbemiddeling werd opgestart.

Bij de minderjarige daders vinden we het steeds belangrijk dat de ouders aanwezig zijn bij het gesprek aangezien zij burgerrechtelijk verantwoordelijke zijn voor hun kinderen en uiteraard omdat ze hun kinderen kunnen ondersteunen in het nemen van verantwoordelijkheid.

Tijdens het verkennende gesprek vertellen we waar wij ons precies situeren binnen de gerechtelijke procedure. We leggen uit dat een herstelbemiddeling een kans is om te kijken of we op één of andere manier tot herstel kunnen komen van de aangerichte schade en dat het de verschillende betrokkenen zijn die hierbij zelf de mogelijkheid krijgen om tot een oplossing te komen. Vervolgens leggen we de basisprincipes van bemiddelen uit: vrijwilligheid, vertrouwelijkheid, neutraliteit en transparantie.

De rest van het verkennend gesprek besteden we aandacht aan het verhaal van de betrokkene. We luisteren naar wat er precies is gebeurd, naar de gedachten en gevoelens op dat moment, naar de beleving. We gaan na wat de gevolgen waren voor de betrokkene zelf en voor anderen en hoe ze er nu naar terugkijken. Tenslotte luisteren we naar wat slachtoffers verwachten en wat daders denken dat slachtoffers nodig hebben en wat ze bereid zijn te doen om tot herstel te komen.

We proberen om eerst langs te gaan bij de slachtoffers. Zo kunnen we tijdens het gesprek met de daders al aangeven hoe het slachtoffer naar de bemiddeling kijkt en wat de eventuele verwachtingen zijn.

Samen met mijn collega ging ik dus eerst langs bij de directrice van de basisschool. De week nadien zouden we de vier jongeren en hun ouders op één namiddag zien. Op die namiddag kregen we echter telefoon van de papa van Carl om ons gesprek te annuleren. De advocate van Carl had onze brief over de opstart van de herstelbemiddeling niet ontvangen en wou graag aanwezig zijn bij het verkennende gesprek. Het gesprek met Carl vond een week later plaats.

Assessment met de directrice van de basisschool.

De directrice vertelde ons dat ze tijdens de Kerstvakantie telefoon had gekregen van de burgemeester, die haar liet weten dat het tuinhuisje op de speelplaats volledig was afgebrand. Ze was enorm geschrokken toen ze te horen kreeg dat er brand was gesticht op de school. In eerste instantie wist ze niet wat er was gebeurd en wie hiervoor verantwoordelijk was. Enkele dagen later gaf een anonieme bron haar de namen van de vier jongeren. Het bleken vier oud-leerlingen van de school te zijn. De ouders van Steve hadden haar bij hun thuis uitgenodigd zodat Steve zijn excuses had kunnen aanbieden. Deze mensen hebben een nauwe band met de school. De ouders van Jordan waren naar de school langsgekomen om zich te excuseren in hun zoon zijn plaats. De ouders van Lucas en Carl hadden nog geen contact gezocht. De directrice was hierin ontgoocheld, zeker omdat de jongere broer van Carl een leerling van de school is.

Veel onbeantwoorde vragen en een groot onveiligheidsgevoel waren het gevolg van de brandstichting voor haar, maar ook voor de kinderen van de school, hun ouders en de leerkrachten. Door de brand was het net gerenoveerde tuinhuisje op de speelplaats volledig afgebrand. De directrice zou graag een nieuw tuinhuisje (€ 1000) alsook de opruimwerken voor het puin (€ 150) vergoed krijgen. Daarnaast zou ze ook willen dat de jongeren iets terug doen voor de maatschappij in de vorm van vrijwilligerswerk. Om haar vragen beantwoord te krijgen en haar verwachtingen over te brengen, wou ze graag in gesprek gaan met de jongeren. Tijdens dit gesprek zouden alle jongeren ook excuses kunnen aanbieden.

Assessment met Jordan en zijn ouders

Jordan vertelde dat hij met zijn vrienden over het hekken van de school was geklommen om te skaten. Daar hebben ze vervolgens een vuurtje gemaakt. Bij hun vertrek hebben ze dit gedoofd, maar blijkbaar was het nog niet volledig uit. Het was in ieder geval niet de bedoeling om brand te stichten. Achteraf hoorde Jordan dat de brandweer had moeten uitrukken omdat het tuinhuisje in brand stond. Hij had schrik voor de gevolgen en had hierover ook al met de andere jongeren gepraat. Ze twijfelden om er al dan niet iets over te zeggen aan hun ouders, en uiteindelijk beslisten ze samen om alles stil te houden.

Pas enkele maanden later kwam de politie langs. Door camerabeelden van andere kleine brandstichtingen (waarbij Jordan niet betrokken was) was de politie bij hem terechtgekomen. Zijn kamer werd onderzocht en hij werd verhoord. Na het verhoor voelde Jordan zich opgelucht.

Zijn ouders daarentegen waren in shock toen ze te horen kregen dat hun zoon betrokken was bij de brandstichting op de basisschool. Ze zijn onmiddellijk na het verhoor doorgereden naar de basisschool om hun excuses aan te bieden aan de directrice. Ze hebben contact opgenomen met hun familiale verzekering om na te gaan of die hiervoor kon tussenkomen. Uit schaamte hebben ze rechtstreeks contact opgenomen met ‘Brussel’ en niet met hun makelaar. De schaamte over dit incident is nog steeds merkbaar. Zo is enkel het gezin hiervan op de hoogte en niemand anders uit de familie of omgeving. Zelfs de oom van Jordan, die bij de brandweer werkt en verteld had over de brand op de basisschool, is van niets op de hoogte. Het vertrouwen tussen Jordan en zijn ouders is deels hersteld, maar nog steeds wankel.

Jordan is bereid om in gesprek te gaan en zijn excuses aan te bieden aan de directrice. Hij is akkoord om de kosten te delen door 4 en hij wil zelf werken om zijn aandeel terug te betalen.

Assessment met Lucas en zijn vader (ouders gescheiden)

Lucas vertelde dat hij samen met zijn vrienden over het hekken van hun vroegere school was geklommen er om op de speelplaats te skaten. Met enkele planten en kleren die daar lagen, hebben ze een klein vuurtje gestookt. Ze hebben het vuurtje met hun voeten proberen doven door erop te stampen en alles uit elkaar te schoppen. Bij vertrek dachten ze dat het volledig was gedoofd. De dag erna kwamen ze via Facebook te weten dat het tuinhuisje was afgebrand. Onderling spraken ze erover met elkaar, maar Lucas heeft er nooit aan gedacht om er iets over te zeggen tegen iemand anders. In eerste instantie was Lucas ongerust, maar doordat de tijd verstreek en er niets meer over werd gezegd, verdween de ongerustheid.

Enkele maanden later stond plots de politie aan de deur omdat Lucas bij nog andere kleine brandjes betrokken was. Hij legde niet onmiddellijk de link met de brandstichting op de school en Lucas’ papa weigerde de huiszoeking. Hij vond dit overdreven. Enkele weken later werd Lucas verhoord, waarbij hij eerst zijn betrokkenheid ontkende, maar later toegaf betrokken te zijn bij vier incidenten.

Als straf nam zijn mama zijn Playstation af en moest hij bij zijn papa zes maanden lang de tafel afruimen na het avondeten. Lucas staat open voor een gesprek met de directrice en wil graag het nieuwe tuinhuisje helpen opbouwen en/of verven. Hij gaat akkoord om de kosten door vier te delen. Om de schade terug te kunnen betalen, is Lucas al gestart met werken in het bedrijf van zijn papa.

’s Avonds belde ik de mama van L. op om haar meer info te geven over de herstelbemiddeling.

Assessment met Steve en zijn ouders

Steve vertelde dat hij met zijn vrienden ging skaten op de speelplaats van hun vroegere basisschool. Om even uit te rusten, waren ze in het tuinhuisje gaan zitten. Daar hebben ze dan eerst een takje in brand gestoken en er wat plantjes op gegooid. Toen het allemaal veel begon te roken, hebben ze dit proberen te doven en zijn ze weggegaan. Wanneer hij te horen kreeg dat het tuinhuisje was afgebrand, was Steve ongerust en durfde er niets over te zeggen aan zijn ouders.

Pas maanden later, toen de politie langskwam, heeft Steve alles aan zijn ouders verteld. Dit hele gebeuren heeft een enorm grote impact gehad op hen, ze waren (en zijn) er emotioneel kapot van. De papa van Steve heeft een heel goed contact met de school, hij was jaren voorzitter van de ouderraad en dat is ook de reden waarom ze de directrice onmiddellijk hebben uitgenodigd bij hen thuis om excuses aan te bieden. De mama van Steve werkt zelf in de bijzondere jeugdzorg en het deed haar pijn dat zij nu plots ‘aan de andere kant van de tafel zat’. Tot op heden is er veel wantrouwen in het gezin van Steve en wordt hij veel meer gecontroleerd. Niemand anders is op de hoogte van de feiten, enerzijds uit schaamte, anderzijds uit zorg voor het imago van Steve in de familie.

Steve wil graag aansluiten bij de hergo. Hij gaat akkoord om een vierde van het schadebedrag te betalen en wil hiervoor zelf gaan werken. Hij wil zijn ouders weer trots maken.

Assessment met Carl, zijn vader en zijn advocate

Carl vertelde dat hij met zijn vrienden had afgesproken om te skaten op de speelplaats. Iemand kreeg toen het idee om daar een vuurtje te maken. Carl vond dit geen goed idee, maar heeft daar niets van gezegd tegen zijn vrienden. Wanneer er veel rook ontstond hebben Steve en Lucas dit proberen te doven, terwijl Carl samen met Jordan aan het wegstappen was. Toen Carl te horen kreeg dat er uiteindelijk nog brand was geweest, kon hij het niet geloven.

Toen de politie maanden later aan zijn huis stond, had hij een vermoeden dat het over de brand ging, maar hij was het niet zeker. Hij werd beschuldigd van meerdere brandstichtingen, maar Carl was enkel betrokken bij de brand op de basisschool. Hij geeft aan dat zijn aandeel niet zo groot is en dat hij dan ook geen schrik heeft voor de gevolgen.

Zijn papa was enorm geschrokken door het bezoek van de politie. Ook later, tijdens het verhoor, bleef de papa van Carl op zijn hoede. Het leek het erop dat er tegenstrijdige verklaringen waren afgelegd door de verschillende jongeren. Carl was daarom boos op Steve omdat hij de schuld op anderen gestoken zou hebben. Carl vertelt dat hij Steve hier nog niet op aangesproken heeft.

De reden waarom er tot op vandaag nog niets aan de directrice was gezegd over de brandstichting, is omdat de papa van Carl het onderzoek nog aan het afwachten is. Hij is namelijk niet overtuigd van het aandeel van zijn zoon en wil daarom nog wachten om al dan niet excuses aan te bieden.

Een gemeenschappelijk gesprek zou goed zijn om de waarheid te kunnen achterhalen, maar tegelijkertijd heerst hiervoor ook schrik. Toch wordt er ingestemd met een gesprek. Ze zullen zich hier goed op voorbereiden, laten ze ons weten.

De papa van Carl en zijn advocate gaan niet akkoord met het voorstel om het schadebedrag te delen door vier, omdat ze vinden dat het aandeel van Carl minder groot was dan dat van de anderen. Dit is zeker iets om te bespreken tijdens de hergo.

Ontmoeting

Na de verkennende gesprekken werd een korte terugkoppeling gedaan naar de directrice. Aangezien we tot een ontmoeting zouden komen met alle betrokkenen, kozen we ervoor om zo weinig mogelijk boodschappen over te brengen. De jongeren zouden dit namelijk zelf persoonlijk kunnen doen tijdens de ontmoeting met de directrice. Ook andersom kon de directrice tijdens het herstelgesprek vertellen over haar beleving. Tijdens de verkennende gesprekken met de jongeren gaven wij hier ook slechts een minimale terugkoppeling van.

We nodigden de directrice uit, de vier jongeren alsook één ouder van elke jongere. Aangezien er meningsverschillen waren over het aandeel van de jongeren bij de feiten en dus ook hun aandeel in de kosten, was het belangrijk om de ouders bij dit gesprek te betrekken omdat zij burgerlijk aansprakelijk zijn voor hun kinderen.

We zijn het gesprek gestart met een inleiding die door mijn collega werd gedaan. Iedereen werd verwelkomd en bedankt om aanwezig te zijn. We beseffen immers dat dit niet evident is. Ze stelde ons nog eens voor en vertelde dat wij er waren om het gesprek in goede banen te leiden. Het doel van het gesprek werd verduidelijkt, namelijk praten over het gebeurde en kijken naar hoe dit hersteld kan worden. Er werd aangegeven dat we het herstelgesprek graag in twee delen wouden opsplitsen. Eerst zouden we stil staan bij wat er is gebeurd, hoe iedereen dit heeft beleefd en wat de gevolgen geweest zijn voor de verschillende betrokkenen. In het tweede deel zouden we het vervolgens hebben over de schadevergoeding en het aandeel van de verschillende jongeren. Tot slot werden nog enkele afspraken overlopen: er wordt discreet omgegaan met informatie uit het gesprek, we communiceren op een respectvolle manier met elkaar en dit gesprek is eenmalig, wat betekent dat dit het moment is om te zeggen wat men wil zeggen zodat deze feiten na dit gesprek ook achter zich gelaten kunnen worden.

Eerst lieten we de directrice aan het woord. Ze vertelde over hoe zij alles had beleefd en wat de gevolgen waren geweest voor haar, maar ook voor de school in het algemeen, voor de kinderen, voor de ouders, voor de leerkrachten. Ze vertelde over de emotionele waarde van het tuinhuisje dat er nu niet meer was en over het onveiligheidsgevoel dit had teweeggebracht op de school.

Daarna kwamen de verschillende jongeren om beurten aan bod. Er werd hen gevraagd wat ze dachten toen ze het verhaal van de directrice hoorden. We zijn gestart met Lucas, de meest mondige jongen naar ons gevoel, en zijn daarna de cirkel rondgegaan. Er werd hun allemaal gevraagd om ook in hun eigen woorden te vertellen wat er gebeurd was en wat ze daarbij voelden, wat de gevolgen voor hen waren en hoe ze er nu op terugkijken. Elke jongere begon onmiddellijk met het aanbieden van excuses en vertelde daarna over zijn beleving van de feiten.

Nadat alle jongeren aan het woord waren geweest, vroegen we aan de directrice wat het met haar deed om de verhalen van de jongeren te horen. Ze zat nog met enkele vragen, waarop de jongeren antwoorden gaven. Ze hoopt dat de jongens in de toekomst beter nadenken vooraleer ze dergelijke beslissingen nemen.

Vervolgens maakten we de overstap naar de ouders en lieten we hen ook vertellen hoe het voor hen was geweest. Ze vertelden over de schrik en de schaamte die de feiten met zich hadden meegebracht, over de vertrouwensbreuk met hun zonen. Zelf gaven ze ook toe dat ze nu pas stil stonden bij alle gevolgen die dit ook op lange termijn had gehad voor de school.

Zo kwamen we bij het einde van het eerste deel. Aangezien de jongeren hun excuses allemaal al hadden aangeboden, konden we naadloos de overgang maken naar het tweede deel van het herstelgesprek. We begonnen het tweede deel met het overlopen van de verwachtingen van de directrice om tot herstel te kunnen komen. Haar vraag naar een gesprek en excuses waren al ingevuld. Verder wou ze graag dat de jongeren ergens een dag vrijwilligerswerk zouden doen. Dit zou symbool kunnen staan voor het feit dat het tuinhuisje op de school ook door vrijwilligers was gebouwd. De jongeren gingen daar onmiddellijk mee akkoord en stelden voor om op de school te komen helpen bij het bouwen of verven van het nieuwe tuinhuisje. De directrice  zou liever hebben dat de jongeren ergens anders vrijwilligerswerk doen. Het zit namelijk zo dat ze de namen van de jongeren nog nooit heeft genoemd als de brandstichters en ze zou dit graag ook zo houden omdat de jongeren dan niet anders bekeken zouden worden.

Daarnaast was er ook de vraag naar een schadevergoeding, dit voor zowel de opruimwerken van het puin als voor het aankopen van een nieuw tuinhuisje, in totaal goed voor € 1150. De papa van Carl had in het verkennende gesprek alsook in het eerste deel van het gemeenschappelijk gesprek reeds aangegeven dat hij wou weten of er evenveel aandeel was van alle jongeren omdat hij zich vragen stelde bij de tegenstrijdige verklaringen die waren afgelegd bij de politie. In het eerste deel hadden we deze vraag even geparkeerd, omdat we hadden afgesproken om dit in het tweede deel van het gesprek te bespreken. De vraag werd in de groep gegooid en de jongeren beantwoordden de vraag of ze het eerlijk zouden vinden moest het schadebedrag evenredig worden verdeeld over hun vieren. Alle jongeren gaven aan hiermee akkoord te gaan, ook Carl zelf. Zo vertelde Lucas aan de directrice dat hij hiervoor al heeft gewerkt bij zijn papa. De andere drie jongeren zouden via het Vereffeningsfonds aan de slag kunnen gaan en op deze manier hun deel kunnen vergoeden aan de directrice. Er zal een aanvraag ingediend worden en wij zullen alles verder opvolgen.

Om het gemeenschappelijk gesprek af te ronden, werden de gemaakte afspraken overlopen. Tot slot werd er nog een rondje gehouden waarbij iedereen kon zeggen wat men zal meenemen uit het gesprek en ook kon aangeven of de verwachtingen van in het eerste rondje waren ingelost. Iedereen gaf aan dat dit het geval was.

Nazorg

Twee dagen na het gemeenschappelijk gesprek ging ik langs bij de directrice om te horen hoe ze het gesprek had ervaren. Ze was tevreden en had het gevoel dat de jongeren hun verantwoordelijkheid wilden opnemen voor hun daden en het ook echt wilden goedmaken. Van de reacties van de ouders was ze wel wat geschrokken. Naar haar mening mochten ze wel nog wat meer gewicht hangen aan de gebeurtenis en zeker aan het feit dat de jongeren dit zo lang voor hun ouders hadden verzwegen. Daarvan was ze enorm onder de indruk.

De herstelovereenkomst werd ondertekend door alle betrokken partijen en werd opgestuurd naar het parket. Daarna zijn we op zoek gegaan naar een werkplek waar ze gedurende 43 uur (betaald) vrijwilligerswerk konden doen, om op die manier hun schuld af te betalen.

-Lobke Colman-